Konferencja pt. „Patrymonium, Kultura, gościnność. Klasztory benedyktyńskie jako miejsce spotkania” – relacja
W dniach od 19 do 20 września 2012 roku w Bańskiej Bystrzycy na Słowacji miała miejsce konferencja poświęcona roli klasztorów benedyktyńskich w społeczeństwie, ich oddziaływaniu zarówno na lokalną społeczność, jak i na region oraz państwo.
Pierwszy dzień konferencji skoncentrowany był na przeszłości i analizie, jak kształtowała się sytuacja od początków monastycyzmu europejskiego. Drugiego dnia prezentowane było funkcjonowanie klasztorów benedyktyńskich współcześnie, ich działalność i wyzywania przed jakimi stają obecnie.
Bardzo różnorodna tematyka referatów stale nawiązywała do nadrzędnego hasła projektu. Dzięki niezwykle istotnej roli gościnności, na którą silny nacisk kładzie Benedykt w swoje regule, klasztory od zarania były miejscem spotkania. Stąd konferencje otworzył referat br. Alesza Vandrovec OSB z czeskiego Brevnova poświęcony porównaniu gościnności w późnym antyku a w Regule św. Benedykta oraz referat o. Włodzimierza Zatorskiego OSB z Tyńca na temat przełożenia Reguły na życie świeckie.
Następnie na plan pierwszy wysunięte zostały zagadnienia dziedzictwa benedyktyńskiego i „długiego trwania” klasztorów w kulturze europejskiej. Przedstawione zostały fundacje na terenie Polski (br. Michał Gronowski OSB z Tyńca) Słowacji i Węgier (dr Vincent Mucska z Uniwersytetu w Bratysławie) oraz Czech (dr Dusan Foltyn z Uniwersytetu Karola w Pradze). O problemach „ciągłości” klasztorów w okresie komunizmu powiedział Norbert Kmet w wystąpieniu na temat „Likwidacja klasztorów i polityka rządu komunistycznego wobec zakonów w Czechosłowacji”.
Popołudniowy blok poświęcony został dziedzictwu materialnemu. Dr Marcin Szyma z Uniwersytetu Jagiellońskiego omówił benedyktyńskie krużganki klasztorne w średniowiecznej Polsce. Seria referatów dotyczyła dawnych klasztorów na Słowacji, ich pierwotna funkcja została przerwana, są one w różnym stopniu zachowane, czasem by poznać ich historię pozostają jedynie badania archeologiczne. Dr Michaela Kalinova przedstawiła benedyktyńskie klasztory w świetle ich wartości dziedzictwa, dr Nada Kirinovicova dokonała przeglądu odbudowanych zabytków klasztornych, natomiast dr Michal Slivka przedstawił stan badań archeologicznych w tej dziedzinie. Dr Marian Samuel omówił konkretny przykład badań na terenie dawnego klasztoru w Nitrze.
Drugiego dnia naukowców zastąpili praktycy – mnisi oraz pracownicy klasztorów. Głównym pytaniem jakie postawiono - w jaki sposób we współczesnym świecie klasztory są miejscem spotkania. Ponownie słowem kluczem okazała się gościnność, a wraz z nią Domy Gości prowadzone od wieków przez benedyktynów. O doświadczeniach wspólnoty w Samporze (jedynym klasztorze na terenie współczesnej Słowacji, ufundowanym w 1998 roku) opowiedział o. Jozef Brodnansky OSB, zaś o klasztorze w Biskupowie (fundacja z 1987 roku) o. Mateusz Zduński OSB. Obaj prelegenci przedstawili doświadczenia młodych fundacji, zupełnie inaczej wygląda sytuacja klasztorów o genezie średniowiecznej, które są również obiektami turystycznymi. Bardzo dobrym przykładem łączenia różnych funkcji w obrębie klasztoru jest Opactwo w Pannonhalmie na Węgrzech, wpisane na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Akos Pottyondy poruszył niezwykle istotną kwestię użytkowania a ochrony obiektu na przykładzie zrównoważonego rozwoju tysiącletniego Opactwa w Pannonhalmie. Analizę ruchu turystycznego w Opactwie Benedyktynów w Tyńcu przedstawiła Marta Sztwiertnia z Benedyktyńskiego Instytut Kultury. Sytuacja opactwa bez mnichów, czyli dziedzictwa pobenedyktyńskiego została wprowadzona dzięki prezentacji Jana Skolnika na temat projektów edukacyjnych i kuturalnych w centrum Braumow w Czechach oraz Pavola Plško (N. F. Beňadik) o ochronie zabytków klasztoru benedyktyńskiego na Skałce przy Trenczynie.
W związku z rozwojem ruchu turystycznego w niektórych klasztorach podejmowane są również działania o charakterze zbliżonym do warsztatów muzealnych dla dzieci i młodzieży, o działaniach tego typu w Tyńcu opowiedziała Marta Sztwiertnia.
Jako, że bardzo ważnym czynnikiem decydującym o możliwościach otwarcia się klasztoru na zewnątrz jest infrastruktura, ostatni blok tematyczny został poświęcony właśnie temu zagadnieniu. Ponownie spotkały się dwa różne ujęcia. O stworzeniu przestrzeni dla gości w historycznym Opactwie Benedyktynów w Tyńcu powiedział br. Józef Kanik OSB, natomiast br. Michal Maria Kukuca OSB z Samporu przedstawił działania w nowej fundacji słowackiej.
Współpraca w projekcie klasztorów z Polski, Słowacji, Czech i Węgier pozwoliła na dostrzeżenie jak wiele wspólnego historycznie, jak i współcześnie mają wspólnoty w tych krajach, ale także na zwrócenie uwagi na pewne różnice. Historia klasztoru, jego położenie, wielkość wspólnoty, charakter działalności i sposób utrzymania to wszystko przekłada się na stopień i charakter otwarcia na lokalną społeczność oraz gości.
Konferencji towarzyszyła krótka publikacja w języku angielskim br. Michała Gronowskiego OSB z Opactwa w Tyńcu wprowadzająca w zagadnienia poruszane w referatach. Planowane jest także przygotowanie szerszej publikacji na podstawie tekstów przygotowanych przez prelegentów.
